Boy Fərqinin Genetik şifrəsi: Kişilər Niyə Qadınlardan Daha Uzun Olur?

Alimlər uzun müddətdir kişilərdə boy artımını təmin edən genetik mexanizmi tapmaqda çətinlik çəkirdilər. Lakin yeni tədqiqatlar göstərib ki, həm X, həm də Y xromosomlarında yerləşən "SHOX" adlı gen kişilərdə qadınlara nisbətən daha aktiv şəkildə ifadə olunur. Bu kəşf, "nəyə görə kişilər adətən qadınlardan daha uzundur?" sualına cavab ola bilər. Qaynarinfo xəbər verir ki, kişilər orta hesabla qadınlardan təxminən 13 santimetr uzun olur. Bu fərqin əsas səbəbləri arasında cinsiyyət hormonları və böyümə genləri göstərilsə də, alimlər uzun illər boyu bu fərqin genetik əsasını tam izah edə bilmirdilər. "Journal of Human Genetics" jurnalında dərc olunan iki yeni tədqiqatda diqqət "SHOX" geninə yönəldilib. Bu gen əvvəllər hər iki cinsdə mövcud olduğuna görə boy fərqinin səbəbi kimi qəbul edilmirdi, lakin nəticələr bu yanaşmanı dəyişib. Unudulmuş gen: kişilərdə niyə daha aktivdir? Aparılan ilk araşdırmada məlum olub ki, "SHOX" geni kişilərin toxumalarında qadınlara nisbətən daha yüksək səviyyədə aktivdir. Bu da o deməkdir ki, gen yalnız kişilərə xas olmasa da, kişilərdə daha çox işləyir və boy fərqinin əsas genetik səbəbi ola bilər. Bu nəticəni dəstəkləmək üçün alimlər 928 605 nəfərin boy və genom məlumatlarını analiz ediblər. Məlum olub ki, əlavə Y xromosomu olan şəxslər orta hesabla 3,1 santimetr daha uzun olur. "SHOX" geni bu xromosomlarda skeletin böyüməsi ilə əlaqəli yeganə gen olduğuna görə, boy artımı onun fəaliyyəti ilə izah olunur. Tədqiqat həm də göstərib ki, "SHOX" genindəki pozuntular boyun qısalmasına səbəb olur — bu hal kişilərdə orta hesabla 18,6 sm, qadınlarda isə 8,9 sm qısalma ilə nəticələnir. Bu fərq genin kişilərdə daha güclü təsirə malik olduğunu sübut edir. Alimlər yekunda qeyd ediblər ki, bu gen cinsiyyətlər arasında boy fərqinin formalaşmasında mühüm rol oynayır, lakin yeganə amil deyil. Cinsiyyət xromosomlarında hələ tanınmamış digər genlərin də bu prosesdə iştirak edə biləcəyi ehtimal olunur.